تعریف و مفاهیم تجارت الکترونیکی
تعریف تجارت الکترونیکی
تجارت الکترونیکی ( E-Commerce ) به فرآیند خرید، فروش، انتقال یا تبادل محصولات، خدمات و یا اطلاعات از طریق شبکه‌های کامپیوتری ازجمله اینترنت گفته می‌شود. تجارت الکترونیکی را می‌توان از این دیدگاه‌ها تعریف کرد:
تجارت: از دیدگاه تجارت، تجارت الکترونیکی قابلیت خریدوفروش محصولات، خدمات و اطلاعات را در اینترنت و از طریق سایر خدمات onlineارائه می‌دهد.
فرآیندهای کسب‌وکار: از دیدگاه فرآیندهای کسب‌وکار، تجارت الکترونیکی تجارت را به‌صورت الکترونیکی و با انجام فرآیندهای کسب‌وکار در شبکه‌های الکترونیکی از طریق جایگزینی اطلاعات به‌جای فرآیندهای کسب‌وکار انجام می‌دهد.
ارتباطات: از دیدگاه ارتباطات، تجارت الکترونیکی به معنای تحویل کالا، خدمات یا پرداخت‌ها از طریق شبکه‌های کامپیوتری یا به هر وسیله الکترونیکی دیگر است.
خدمات: از دیدگاه خدمات،تجارت الکترونیکی ابزاری است که در جهت اهداف دولت‌ها، مؤسسات، مصرف‌کنندگان و مدیران عمل کرده، هزینه‌های خدمات را کاهش داده و درعین‌حال کیفیت خدمات به مشتریان را افزایش داده و زمان تحویل آن را تسریع می‌کند.
آموزش: از دیدگاه آموزشی، تجارت الکترونیکی یادگیری online را ممکن ساخته و به آموزش در مدارس، دانشگاه‌ها و سایر سازمان‌هاازجملهسازمان‌های تجارت کمک می‌کند.
مشارکت: از دیدگاه مشارکت، تجارت الکترونیکی چارچوبی برای همکاری چه در داخل سازمان و چه بین سازمان‌های مختلف است.
اجتماعی: از دیدگاه اجتماعی، تجارت الکترونیکی محلی برای گردهم آیی اعضاء برای آموزش، انجام معاملات و همکاری است.
تعریف کسب وکار الکترونیکي
برخی افراد اصطلاح تجارت را فقط به معنای معادلات صورت گرفته بین شرکای تجاری قلمداد می‌کنند. اگر این تعریف از تجارت را در نظر بگیریم، اصطلاح تجارت الکترونیکی کاربرد بسیار محدودی خواهد داشت. بنابراین بیشتر افراد ترجیح می‌دهند در عوض از اصطلاح کسب‌وکار الکترونیکی استفاده کنند.
منظور از کسب‌وکار الکترونیکی تعریف وسیع‌تری از تجارت الکترونیکی است که نه تنها خریدوفروش کالا و خدمات بلکه خدمات‌رسانی به مشتریان، همکاری با شرکای تجاری، برگزاری دوره‌های آموزشی الکترونیکی و انعقاد قراردادهای همکاری الکترونیکی در درون سازمان را نیز شامل می‌شود.
ابعاد تجارت الکترونیکی
بسته به میزان دیجیتالی شدن (انتقال از شکل فیزیکی به شکل دیجیتال)، می‌توان تجارت الکترونیکی را به شکل‌های مختلفی دسته‌بندی کرد: (1) محصول (خدمت) فروخته‌شده، (2) فرآیند فروش و (3) عامل تحویل (یا واسطه). Cho (1977) چارچوبی را برای این منظور تهیه کرده است که در شکل 1-1 می‌بینید. در این چارچوب پیکربندی احتمالی این سه بعد مختلف را می‌بینید . محصول می‌تواند فیزیکی یا دیجیتال باشد. فرآیند ممکن است فیزیکی یا دیجیتال باشد و واسطه ارسال نیز احتمال دارد فیزیکی یا دیجیتال باشد. این احتمالات هشت مکعب ایجاد می‌کنند که هرکدام دارای سه وجه هستند. در تجارت سنتی، هر سه وجه این مکعب فیزیکی است (مکعب سمت چپ پایینی). در تجارت الکترونیکی خالص، تمام وجوه دیجیتال هستند (مکعب سمت راست بالایی). تمام مکعب‌های دیگر ترکیبی از وجوه دیجیتال و فیزیکی را شامل می‌شوند.
اگر دسته کم یک وجه دیجیتال وجود داشته باشد، وضعیت موجود را تجارت الکترونیکی اما تجارت الکترونیکی ناخالص می‌نامیم. برای مثال، خرید کامپیوتر از وب‌سایتdell یا خرید کتاب از Amazon.com تجارت الکترونیکی ناخالص است، زیرا محصول به‌صورت فیزیکی ارسال می‌شود. اما خرید کتاب الکترونیکی از Amazon.com یا خرید محصولی نرم‌افزاری از buy.com را تجارت الکترونیکی خالص می‌نامیم، زیرا محصول، ارسال، پرداخت و انتقال به خریدار تماماً به‌صورت دیجیتال صورت می‌گیرد.
سازمان‌های تجارت الکترونیکی
سازمان‌های کاملاً فیزیکی (شرکت‌ها) با عنوان سازمان‌هایbrick-and-motor(یا سنتی) شناخته می‌شوند، درحالی که شرکت‌هایی که فقط در فعالیت‌های تجارت الکترونیکی شرکت دارند سازمان‌های مجازی یا pure-play نامیده می‌شوند، سازمان‌هایclick-and-motor (یا click-and- brick) سازمان‌هایی هستند که برخی فعالیت‌های تجارت الکترونیکی را انجام می‌دهند، اما عمده فعالیت‌های خود را به‌صورت فیزیکی دنبال می‌کنند. در حال حاضر بیشتر شرکت‌هایbrick-and-motor در حال تبدیل‌شدن به نوع click-and-motor هستند. (مانند marks & spenecer)
تجارت الکترونیکی اینترنتی و غیر اینترنتی
تجارت الکترونیکی بیشتر از طریق اینترنت انجام می‌شود، اما می‌توان آن را از طریق شبکه‌های خصوصی مانند شبکه‌های ارزش‌افزوده (VANها؛ شبکه‌هایی که قابلیت ارتباطی را به فعالیت‌های معمولی اضافه می‌کنند)، شبکه‌های محلی (LANها) یا حتی در یک دستگاه تنظیم شده مستقل پیاده کرد. برای مثال خرید مواد خوراکی از دستگاه فروش الکترونیکی که باکارت هوشمند پرداخت می‌شود یا تلفن‌های همراه ماهواره‌ای را می‌توان فعالیت تجارت الکترونیک به حساب آورد.
به‌عنوان نمونه‌ای از تجارت الکترونیکی غیر اینترنتی می‌توان به کارمندان شرکتی (مانند متخصصین سفارش گیری) اشاره کرد که مجهز به کامپیوترهای سیار با قابلیت تشخیص دست خط هستند. بلافاصله پس از تماس تلفنی برای سفارش محصول، فرد می‌تواند سفارش را به‌صورت یادداشت وارد سیستم کند.
بازارهای الکترونیکی و سیستم‌های اطلاعاتی بین سازمانی و درون‌سازمانی
تجارت الکترونیکی را می‌توان در بازار الکترونیکی مورداستفاده قرارداد که در آن خریداران و فروشندگان به‌صورتonline ملاقات کرده و کالا، خدمات، پول یا اطلاعات را باهم مبادله می‌کنند. بازارهای الکترونیکی توسط سیستم‌های اطلاعاتی بین سازمانی یا درون‌سازمانی مورداستفاده قرار می‌گیرند. سیستم‌های اطلاعاتی بین سازمانی سیستم‌هایی هستند که در آن‌ها پردازش معاملات و تبادل اطلاعات بین دو یا چند سازمان صورت می‌گیرد. فعالیت‌های تجارت الکترونیکی که در درون یک سازمان صورت می‌گیرد توسط سیستم‌های اطلاعاتی درون سازمانی مورداستفاده قرارمی‌گیرد. این سیستم‌ها را intrabusiness EC نیز می‌نامند.